Бақыт Ғабит Бақытұлы
AP22688234 «Маневрлік локомотивтердің пайдалану тиімділігін арттыру тәсілін әзірлеу»
Жобаның мақсаты құрғақ ағынды дизельді қозғалтқыш негізіндегі гибридті электр станциясын және энергияны сақтау құрылғысын пайдалана отырып, тепловоздарды маневрлеу арқылы дизельдік отын шығынын және атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын азайтудың оңтайлы әдісін әзірлеу болып табылады.
Қазақстан Республикасының көлік жүйесі отын-энергетика кешенінің (ОЭК) құрамдас бөлігі болып табылады және онымен біртұтас технологиялық байланысқан жүйені құрайды. Энергия үнемдеу «ҚТЖ» ҰК» АҚ-ның 2025 жылға дейінгі энергетиканы дамыту стратегиясының құрамдас бөлігі болып табылады (Компанияның Директорлар кеңесінің 2015 жылғы 26 қарашадағы № 11 қаулысымен бекітілген) – ол теміржолда энергия тиімді тартқыш жылжымалы құрамның жаңа буынын енгізуді айқындайды.
Қазақстандағы тартқыш жылжымалы құрамның жағдайы және темір жол көлігінің жұмысы соңғы жылдары елеулі өзгерістерге ұшырады. «ҚТЖ – Жүк тасымалы» ЖШС мәліметі бойынша, негізгі құралдар 50%-дан астам тозған; маневрлік тепловоздардың тозуы 70%-дан астам; локомотив деполарының негізгі жөндеу жабдықтарының тозуы 60% құрайды, технологиялық жабдықтың деңгейі нормативтік нормативтердің орта есеппен 40% аспайды. Қазіргі таңда маневрлік тепловоздардың тізімдемесі 650 бірлікті құраса, оның 114 бірлігі соңғы 10 жылда жаңартылған.
Шетелдік және отандық зерттеулерді талдау негізінде тоқтатылған тепловоздың жылулық күйін сақтау үшін қазандық жылытқышының отын шығынын есептеу әдістемесі әзірленетін болады. Инновациялық әдісті енгізу жұмыс істеп тұрған отын шығынын және атмосфераға зиянды заттардың шығарылу деңгейін төмендетуге, сондай-ақ маневрлік тепловоздардың пайдалану сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді;
Алынған теориялық және практикалық нәтижелер инновациялық әдіс арқылы маневрлік локомотивтердің жұмыстық отын тиімділігі мен сенімділігін арттыру бойынша міндеттер кешенінің локомотив саласы үшін үлкен маңызы бар техникалық шешімін алуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде жұмыс істейтін отын шығыны мен зиянды заттардың атмосфераға шығарылу деңгейі, сондай-ақ маневрлік тепловоздардың пайдалану сенімділігін арттыру.
Зерттеудің негізгі нәтижелері мына мақалаларда көрсетілген:
- Бақыт Ғ.Б., Баубеков Е.Е., Мусин Н.Ғ. Дизельдік қозғалтқыштарды диагностикалаудың озық әдістері мен құралдарына шолу // «Қазақстанның өнеркәсіптік көлігі» журналы, Алматы, КУПС, 2020. – № 2. бірге. 103-107. https://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://prom-trans.kz/assets/files/zhurnal/2-2020-67.pdf;
- Елшібеков А.М., Абдуллаев С.С., Бақыт Г.Б., Шевлюгин М.В. Электрмен жабдықтауға қажетті қондырғыларды электрмен жабдықтау жүйесінде энергия аккумуляторларын пайдалану мүмкіндігін талдау // ҚазАТК Хабаршысы, 121 том № 2 (2022 ж.), 88 – 96 б. DOI: https://doi.org/ 10.52167/1609-1817-2022-121 -2-88-96;
- Abdykadyrov A., Marxuly S., Baikenzheyeva A., Bakyt G., Abdullayev S., Kuttybayeva A.E. Research of the Process of Ozonation and Sorption Filtration of Natural and Anthropogenicly Pollated Waters // Journal of Environmental Management and Tourism, 2023, 14(3), страницы 811–822. DOI: 10.14505/jemt.v14.3(67).20.
Суйменбаева Жанна Багдатовна
AP22686357 «Фильтрлеу әдістері негізінде наноспутниктердің бағдарлау деректерін өңдеудің ақпараттық жүйесін зерттеу және құру»
Жұмыстың мақсаты өлшеулерді өңдеудің математикалық үлгілерін зерттеу және жетілдіру, сондай-ақ технологиялық сынақ процестерін ақпараттық қамтамасыз ету негізінде стендтік сынақтардың сенімділігін, тиімділігін және тереңдігін арттыру мақсатында шағын ғарыш аппараттарын сынаудың ақпараттық жүйесін әзірлеу болып табылады.
Қазіргі уақытта әлемде әртүрлі қолданбалы тапсырмалар үшін шағын нано/пико класты ғарыш аппараттарын әзірлеуге және пайдалануға қызығушылық артуда. Олар академиялық зерттеулерде, сондай-ақ коммерциялық және ғылыми миссияларда кеңінен қолданылады, ғарышқа қолжетімділікті демократияландыруға және ғарышты зерттеуге ғалымдар мен компаниялардың кеңірек қатысуына көмектеседі.
Наноспутниктердің ұшырылым алдындағы сынақтарын сынау үшін жердегі сынақтар сатысында жүйенің осал тұстарын анықтауға және наноспутниктің Жерге жақын жағдайларға барынша жақын жағдайларда әрекетін имитациялауға мүмкіндік беретін сынақ стендтері әзірленуде.
Жоба сүзгілеу әдістеріне және ғарыш аппаратынан алынған деректерді өңдеуге арналған жартылай табиғи модельдеу әдістеріне негізделген наноспутниктік бағдар деректерін өңдеудің ақпараттық жүйесін құруға арналған.
Жобаның тақырыбы өзекті мәселені шешуге бағытталған – жартылай табиғи модельдеу принциптерін пайдалана отырып, ақпараттық жүйеде деректерді өңдеу арқылы шағын ғарыш аппараттарының борттық жүйелерінің техникалық сипаттамаларын жерүсті тәжірибелік растау.
Зерттеу объектісі наноспутниктік бағдарлау жүйелерін сынаудан алынған деректерді өңдеу кезінде аналитикалық ақпараттық жүйеде айналатын ақпараттық ағындар болып табылады.
Бапышев Акылбек Мирзабекович
АР22685077 «Зымыран тасығыштарының өтелген сатысының бактерінде оның түсуін басқаратындай мүмкіндігін ескере отырып, кепілдендірілген отын қорын өндіру әдістемесін әзірлеу»
Жобаның мақсаты – зымыран тасығышының OPS цистерналарында газ өндіру жүйесі негізінде зымыран тасығышын жасаудың инновациялық технологиясын зерттеу және борттық шығарудың автономды жүйесін (АБСУ) әзірлеу. Бұл зерттеу зымыран тасығышты дайындау мен ұшырудың нақты технологиялық процесін және табиғи ресурстарды қалпына келтіруге жұмсалатын экономикалық шығындарды азайтуды ескере отырып, зымыран тасығыштың конструкциясы мен өмірлік циклінің идеологиясына белгілі бір өзгерістер енгізеді.
Зымыран-ғарыш кешендерін пайдаланудың экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі мәселелері отынның уыттылығы жоғары компоненттерінің және олардың жану өнімдерінің пайдаланылған бірінші сатыдағы зымыран тасығыштардың (ЗТ) құлау аудандарында (ҚА), авариялық РН құлау орындарында, сынақ базасы, ұшыру кешендері орналасқан аудандарда қоршаған ортаға әсерімен айқындалған ең жоғары экологиялық шиеленісті анықтау болып табылады.
Зымыран тасығыш өндірушінің мұндай сипатының себептерінің бірі оның жауапкершілігі траекторияның белсенді бөлігіндегі белгілі бір нүктеге пайдалы жүкті сәтті ұшырумен аяқталады. Әзірлеушілер салдарын ескермейді, мысалы, кепілдік берілген отын қалдықтарының Жерге төгілуі, өрттер, RP OPS LV-де әртүрлі фрагменттердің ықтимал жойылуы. РН МАС РЖ үшін бөлінген аймақ шаруашылық жүргізуден шығарылған мыңдаған гектар жерді қамтитыны белгілі. «Байқоңыр» ғарыш айлағы жағдайындағы ғарыштық құралдарды пайдаланудың өзекті проблемасы ЖТ МАС-ның ЖЖ төмендету болып табылады. Мәселенің түбегейлі шешімі – ғарыштық зымыранның өмірлік циклін оның фрагменттері жойылғанға дейін арттыру.
Ұсынылып отырған жоба «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылатын ұшырулардан қоршаған орта объектілеріне техногендік әсер ету проблемасын, атап айтқанда, перспективалы зымыран тасығыштардың бірінші сатысында жұмыс істеген бактарда отынның кепілдік қорын газдандыру процесін іске асыруға және ОПС автономды борттық шығару жүйесін әзірлеу мәселелеріне арналған.
